At greina og tulka eina stuttsøgu/bók
Tað er umráðandi at hava í huga, tá ið tú greinar og brúkar ein frymil, at frymilin bara er eitt
hjálparamboð. Frymilin er ikki lagaður til eina ávísa søgu, tí kann tað væl vera, at ikki alt, sum er
nevnt í frymlinum, er at finna í eini søgu. Brúka frymilin soleiðis, at hann hóskar júst til tína søgu
og legg tað afturat, sum tú heldur, er viðkomandi fyri tína greining.
GG. Minst altíð til at vísa á dømi í stuttsøguni og at grundgeva fyri tínum uppáhaldum.
Nøkur orð og hugtøk í frymlinum eru litað blá og skrivað við skákskrift. Niðast í hesum skjalinum
eru orðafrágreiðingar til hesi orð og hugtøk.
Byrjan
Les søguna væl og virðiliga ígjøgnum.
• Kanna ókend orð í orðabók
• Greina fløkjasligar setningar
Um tekstin
Greið frá tí, sum tú veitst um tekstin, so sum
• hvat slag av teksti er talan um
• hvør hevur skrivað hann
• nær hann er skrivaður og givin út
• forlagið, sum gav út
1
Søgugongdin
Greið frá, hvør kjarnin í søguni er (t.e. søgugongdin stytt til fáar reglur).
2
Søgubygging
Greið frá, hvussu søgan er bygd upp.
• Er søgan t.d. sett saman av brotum, skiftir hon í tíð, ella er hon í tíðarrøð (t.e. kronologisk)?
• Er søgan skipað við eini byrjan, einari miðju við hendingum og einum enda?
• Ella byrjar hon in medias res?
• Hvar er hæddin ella vendin í søguni?
• Er søgan long, er hent at býta hana sundur í partar og gera yvirskriftir. Eisini ber til at gera
eina spenningsfarmynd, ið vísir, hvussu spenningurin í søguni er bygdur upp.
Frásøgufólk
Er søgan skrivað í 1., 2. ella 3. persóni?
Hvør sigur hesa søguna?
Greið frá sjónarhorninum. Eru persónarnir lýstir
• innanífrá
• uttanífrá ella
• bæði?
Hvønn týdning hevur sjónarhornið fyri søguna?
Tíðin
Frásagnartíð
Nær er søgan skrivað?
Er søgan skrivað í nútíð ella tátíð?
Søgutíð
Nær fara hendingarnar í søguni fram? Vís á fyribrigdi í tekstinum, sum geva grundir fyri tíni
tíðarfesting.
Hvussu long er søgutíðin? Tað er tíðin, sum gongur frá søgan byrjar, og til hon endar.
Eru afturlítandi brot í søguni?
Um søgan er long, er hent at tekna eina tíðarlinju av søgugongdini.
3
Lesaratíð
Ber saman hendingar/umstøður í søgutíðini og tíðini nú og greið frá, hvat er øðrvísi nú.
Kundi henda søgan eins væl farið fram í dag? Gev grundir fyri tínum sjónarmiðum.
Stað
Hvar fer søgan fram? Greið frá tí, sum tú veitst um staðið/støðini.
• Hvar eru persónarnir staddir?
• Verða støð nevnd við navni?
• Ella ber til at gita ígjøgnum upplýsingar, hvar søgan fer fram?
Persónslýsingar
Lýs teir týdningarmestu persónarnar í søguni.
• Greið frá tí, sum tú veitst um teir (útsjónd, eginleikar, arbeiði, familju, fíggjarligar umstøður,
samfelagsstætt o.s.fr.).
• Hvør er høvuðspersónurin?
• Hvørjir eykapersónar eru?
• Greið frá sambandinum ímillum persónarnar, um tað er viðkomandi fyri søgugongdina.
Sosiala umhvørvið
Í summum søgum hevur sosiala umhvørvið týdning fyri stríðið í søguni.
• Hvar starvast persónarnir?
• Hvørjar stættir hoyra teir heima í?
• Hevur teirra støða í samfelagnum týdning fyri søgugongdina?
• Elvir teirra støða til stríð í søguni? Hvussu?
4
Málið og skrivingarlagið
Hvussu er málið í søguni?
• Er málið gerandisligt ella háfloygt?
• Er stílurin knappur við stuttum setningum?
• Er stílurin tungur við longum og dreivutum setningum?
• Verður skift ímillum stuttar og langar setningar?
• Hvat verður serliga væl lýst (náttúra, persónar, samfelag ella annað)?
• Eru serlig málslig eyðkenni fyri skrivingarlagið?
• Hvussu er huglagið í søguni? Kanna t.d. lýsingarorðini.
Myndamál
Eru myndamál og samanberingar í søguni? Vís á dømi í tekstinum
Tulking og tema
Tak saman um tað, sum tín greining vísir. Vert er at geva hesum serligan ans, tá ið tú tulkar:
• Hvønn týdning hevur heitið á søguni?
• Hvørjir mótsetningar eru í søguni?
• Hvat skapar spenningin í tekstinum, og hvør er uppi ímóti hvørjum?
• Eisini kanst tú kanna, hvat persónar ella fyribrigdi umboða í søguni.
• Somuleiðis kunnu ímyndir og myndamál leiða til tulking og tema.
Millumtekstleiki
Er nakað millumtekstasamband í søguni?
Kennir tú aðrar tekstir (yrkingar, myndir, filmir ella annað), ið viðgera sama evni? Greið frá
teimum.
5
Boðskapur/hugburður
Hevur søgan ein serligan boðskap til lesaran?
Tín hugsan
Hvat heldur tú um hesa søguna? Gev grundir fyri tínum sjónarmiðum.
Er henda søgan viðkomandi fyri okkum í dag? Hví/hví ikki?
Orðafrágreiðingar:
In medias res (úr latíni): byrjar mitt í hendingunum.
